Stanisław Nicieja

---

Życiorys

Stanisław Nicieja to postać o bogatym dorobku naukowym i społecznym. Ukończył studia na Wydziale Filologiczno-Historycznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, gdzie uzyskał tytuł magistra historii. W 1977 roku obronił doktorat w dziedzinie nauk humanistycznych, który oparty był na pracy dotyczącej Juliana Leszczyńskiego. W 1982 roku zdobył stopień doktora habilitowanego, a siedem lat później tytuł profesora nauk humanistycznych.

W czasach PRL-u był aktywnym uczestnikiem życia politycznego, związując się z PZPR oraz Patriotycznym Ruchem Odrodzenia Narodowego. Pełnił funkcję przewodniczącego uczelnianego oddziału Socjalistycznego Związku Studentów Polskich oraz był uczestnikiem rocznej aspirantury w instytucie Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR. W 1988 roku otrzymał nagrodę specjalną za swoje działania w wojewódzkiej radzie PRON oraz publikował artykuły poświęcone postaciom komunistycznym, w tym Feliksowi Dzierżyńskiemu. Był członkiem komitetu redakcyjnego kwartalnika KC PZPR „Z Pola Walki”, w którym poruszano historię ruchu robotniczego i komunistycznego.

Stanisław Nicieja odbył również staże na Lwowskim Uniwersytecie Narodowym im. Iwana Franki (od 1978 do 1979 roku) oraz w Instytucie Historii PAN w latach 1981–1982. Uzyskał stypendia, w tym Bolesława Krokowskiego w Nancy i Paryżu (1986), Fundacji Lanckorońskich w Londynie (1990–1991), Fundacji Tadeusza Zabłockiego (1992) oraz Polskiej Fundacji Kulturalnej w Londynie (1993).

W 1994 roku doszło do przekształcenia WSP w Uniwersytet Opolski, gdzie pełnił funkcję rektora w latach 1996–2002, a następnie został ponownie wybrany w 2005 roku, jednak w 2008 nie ubiegał się o reelekcję. W dniu 16 marca 2012 roku po raz kolejny zajął to stanowisko na kadencję 2012–2016, pokonując dotychczasową rektor, profesor Krystynę Czaję z wynikiem głosów 57:42. W 2016 roku został zastąpiony przez Marka Masnyka.

W latach 2001–2005 był senatorem z ramienia Sojuszu Lewicy Demokratycznej, reprezentując okręg opolski. Nie ubiegał się o mandat w 2005 roku, a w 2007 i 2011 roku bez powodzenia starał się o fotel senatorski z ramienia LiD oraz SLD.

Nie można zapomnieć o jego wkładzie w utworzenie Muzeum Uniwersytetu Opolskiego. Pełnił także rolę w Polsko-Ukraińskiej Komisji ds. Renowacji Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie (1989–1993), zespole odbudowy Cmentarza Orląt Lwowskich (od 1993), a także w Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (od 1994). Zasiadał w redakcji Słownika Biograficznego Polonii Świata w Paryżu (od 1992), miesięcznika „Semper Fidelis” (1989–1993), oraz w radzie programowej Polskiego Radia Opole (1993–1999).

Nicieja to autor 14 książek, w tym monografii o Cmentarzu Łyczakowskim, a także około 400 artykułów naukowych, publicystycznych oraz popularyzujących historię. Z jego inicjatywy powstało wiele biogramów i artykułów biograficznych dotyczących takich postaci jak Edward Raczyński, Karol Zbyszewski czy Maria Danilewicz-Zielińska. Jako promotor doktora habilitowanego opiekował się ośmioma doktoratami.

Jego prace były publikowane w wielu prestiżowych czasopismach, takich jak „Zeszyty Historyczne” w Paryżu, „Dzieje Najnowsze”, „Odra”, „Kresy Literackie”, „Przegląd Wschodni”, „Życie Literackie”, „Puls” w Londynie, „Orzeł Biały” w Londynie, „Tydzień Polski” w Londynie, „Kwartalnik Historyczny”, a także „Mówią Wieki”.

Będąc współautorem sześciu filmów dokumentalnych o Lwowie, w tym „Orlęta Lwowskie” (1990), „Snem wiecznym we Lwowie” (1992), oraz „Zadwórze – polskie Termopile” (1993), Stanisław Nicieja jest również jednym z twórców Towarzystwa Historyczno-Literackiego im. Karola Szajnochy w Opolu. W 1989 roku zaczął organizować wieczory autorskie i promocje książek, a także był inicjatorem Złotej Serii Otwartych Wykładów Uniwersyteckich.

Odznaczenia i wyróżnienia

Stanisław Nicieja to postać, która została uhonorowana wieloma prestiżowymi nagrodami i odznaczeniami, co świadczy o jego znaczącym wkładzie w kulturę i naukę.

Wśród jego osiągnięć znajdziemy między innymi:

• Śląska Nagroda im. Juliusza Ligonia w 1989 roku,
• nagrody redakcji „Życia Literackiego” oraz „Przeglądu Technicznego” w tym samym roku,
• nagrodę „Przeglądów Wschodniego” w 1993,
• nagrodę „Polityki” w 1999,
• Nagrodę Literacką Wojewody Opolskiego w 1990,
• Nagrodę Ministra Edukacji Narodowej I stopnia za osiągnięcia naukowe w latach 1986, 1991 oraz 1999,
• Nagrodę im. Karola Miarki przyznaną w 2008,
• tytuł Zasłużonego Obywatela Miasta Opola w 1994,
• wyróżnienie od czytelników miesięcznika „Kraków” w konkursie „Portrety 2020” za najlepszą biografię roku za XV tom serii Kresowa Atlantyda pt. Wilno w 2021.

W 1993 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, co dodatkowo podkreśla jego zasługi na polu kultury. W 2005 roku otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, co stanowi kolejny znak uznania dla jego pracy i dokonań.

Publikacje

Stanisław Nicieja jest autorem wielu znaczących prac, które dotyczą historii oraz kultury Polski oraz obszarów dawnej Rzeczypospolitej. Jego publikacje koncentrują się na regionie Lwowa i Kresów, a także na postaciach historycznych.

• Julian Leszczyński-Leński, Książka i Wiedza, Warszawa 1979,
• Adam Próchnik – historyk, polityk, publicysta, PWN, Warszawa 1986,
• Cmentarz Łyczakowski we Lwowie 1786–1986, Ossolineum, Wrocław 1988,
• Cmentarz Obrońców Lwowa, Ossolineum, Wrocław 1990,
• Z Kijowa na Piccadilly. Wokół biografii Tadeusza Zabłockiego – Gwasza, Helionia, Opole 1994,
• Jałta z perspektywy półwiecza. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego w dniach 25–26 października 1994 roku, Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1995,
• Łyczaków – dzielnica za Styksem, Ossolineum, Wrocław 1998,
• Tam gdzie lwowskie śpią Orlęta, ROPWiM, Warszawa 2002 (album),
• Cmentarz Łyczakowski w fotografii, ROPWiM, Warszawa 2002 (album),
• Prudnik dawniej i dziś 1896–2006, Wydawnictwo MS, Opole 2006,
• Twierdze kresowe Rzeczypospolitej. Historia, legendy, biografie, Iskry, Warszawa 2006,
• Kresowe Trójmiasto. Truskawiec-Drohobycz-Borysław, Iskry, Opole 2009,
• Lwowskie Orlęta. Czyn i legenda, Iskry, Warszawa 2009,
• Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, tom 1–18, Wydawnictwo MS, Opole 2012–2022.

---

Oceń: Stanisław Nicieja

---